Opinie augustus 2023, Martine van Ommeren
Juli 2023.
Als ik binnenloop in het buurthuis, zit de altijd levendige Abbas (*niet zijn echte naam, de echte naam is bij mij bekend) aan de koffietafel. Vandaag kijkt hij somber. Ik vraag hem wat er aan de hand is en krijg een onsamenhangend verhaal terug – half in het Farsi, half in het Nederlands. Aangezien ik belabberd Farsi spreek, begrijp ik slechts flarden van zijn verhaal. Een paar woorden pik ik op: helm, probleem, schuld, snorfiets, boete, echt erg. Abbas schudt zijn hoofd en kijkt naar de grond. Hier zit iemand diep in de penarie, maar ik begrijp niet waarom.
Ik bedenk dat het kan helpen als hij zijn probleem opschrijft in het Farsi. Enthousiast gaat hij aan de slag. Google Translate helpt mij vervolgens om zijn probleem te begrijpen: Abbas heeft een snorfiets. Het is het enige vervoermiddel van zijn gezin, dus soms reist zijn vrouw, zoon of dochter ook mee. Maar ze hebben maar één helm – en sinds 1 januari 2023 is het verplicht om een helm te dragen als je op een snorfiets rijdt. Een tweede helm is echter duur, zeker 50 euro, en ze hebben daar het geld niet voor. Dus hebben ze al twee keer een boete gekregen. En dat is ook duur, waardoor sparen voor een helm nu helemaal niet meer lukt. Abbas weet niet meer hoe het verder moet.
Als zijn dochter niet achterop de snorfiets mag, hoe komt ze dan op tijd op haar stage? Hoe kan zijn vrouw boodschappen doen bij de goedkope supermarkt? Hij heeft geen tweede helm en kan die ook niet kopen. Maar hij kan zich ook geen boetes veroorloven.
Wanneer Abbas ziet dat ik zijn probleem begrijp, heft hij zijn armen in een wanhopig gebaar: hoe dan? Hoe moeten zij dit doen?
Het gezin van Abbas leeft van een inkomen onder de armoedegrens. Daarin zijn zij niet alleen – dat geldt nu voor 4,8% van de bevolking. Vorige week berekende het SCP dat, zonder nieuw beleid, dat percentage in 2024 oploopt tot 5,7%, oftewel: een miljoen huishoudens. De demissionaire ministers Karien van Gennip en Carola Schouten kondigden direct aan om aanvullende maatregelen te onderzoeken – maar demissionair minister Sigrid Kaag liet meteen al weten weinig budgettaire ruimte te zien om (nieuwe) plannen ook daadwerkelijk uit te voeren. Dat ziet er dus somber uit voor gezinnen zoals dat van Abbas.
Maar wat betekent het eigenlijk, wanneer een miljoen huishoudens in armoede leven? En als het kabinet vleugellam is, wat kunnen u, jij en ik dan zelf doen om de schade te beperken?
Zeven tips voor professionals en buren die in contact komen met gezinnen zoals dat van Abbas
Tips voor professionals:
- Duidelijke taal.
Ongeveer 2,5 miljoen Nederlanders hebben moeite met lezen, schrijven en het gebruiken van een computer. Er is een grote overlap tussen deze groep (die deels bestaat uit statushouders) en de groep die geconfronteerd wordt met armoede. De eerste tip is dus: heldere communicatie. Overheidsorganisaties, hulpverleners, vrijwilligers: iedereen moet aan de slag met de eigen communicatie. Schrijf alleen een brief als het écht moet. Kies dan voor korte, eenvoudige zinnen. Voeg de Steffie-sticker toe. Als inwoners een brief niet begrijpen, kunnen ze hem met die sticker erop geplakt terugsturen. Zo weet je als organisatie dat je brief onduidelijk is en dat de boodschap niet is aangekomen bij de ontvanger. - Kies voor ruimhartigheid.
Abbas heeft twee keer in een half jaar een boete gehad van een agent. Dat is twee keer een professional die Abbas staande heeft gehouden en niet (goed) heeft doorgevraagd naar de achtergrond van zijn ‘vergrijp’. Als Abbas die boetes niet had hoeven betalen, had hij geld gehad om een helm te kopen. Neem als professional de tijd om in te schatten of er sprake is van een schrijnende financiële situatie en kies dan voor ruimhartigheid.
Nog beter: in plaats van een boete had de politie hem ook voor een klein bedrag een helm kunnen laten kopen. Dat had escalatie van de situatie voorkomen en een oplossing dichterbij gebracht.
- Wees alert.
De dochter van Abbas komt te laat op haar stage. De zoon van Abbas mist lesuren op school. Het gezin heeft geen geld voor openbaar vervoer, en vader Abbas durft zijn kinderen niet meer met de snorfiets te brengen. Maar op al die plekken werken professionals: stagebegeleiders, docenten. Dat zijn u, jij en ik. Vraag daarom wat er speelt. Wat schuilt er achter verzuim of frequente ziekmeldingen? Wat is het onderliggende probleem? En kun je daarin helpen – als professional of als mens?
Tips voor u, jou en mij:
4. Netwerk.
Toen ik het probleem doorhad, vroeg ik in een paar van mijn WhatsApp-groepen of iemand een helm ongebruikt in de schuur had liggen. Een dag later lag er een extra helm voor Abbas klaar in het buurthuis. Abbas heeft dat netwerk zelf niet, maar u en jij wel. Daarom: bied je aan. Meld je aan bij HipHelpt, Schuldhulpmaatje of Present. Kom in contact met gezinnen zoals dat van Abbas en schakel jezelf en je netwerk in om hen te helpen. Ze hebben je nodig.
- Kook.
We merken allemaal dat de prijzen in de supermarkt gestegen zijn. Voor gezinnen met een beperkt budget voor boodschappen is dat een ramp. Huishoudens op de armoedegrens eten elke dag pasta zonder saus of boterhammen. De voedselbank vult dat af en toe aan. Maar een gezonde maaltijd is meer dan welkom. Ook in de Vinex-wijk waar ik zelf woon is dat nodig: een lokale kookgroep begon een half jaar geleden maaltijden te koken voor minima-gezinnen. De vraag blijkt elke keer weer groter dan het aanbod. Het duurt soms even voordat de doelgroep bereikt is, maar de nood is hoog. - Ontmoet.
En kom je zo in contact met een gezin zoals dat van Abbas, houd dan vol. Contact zal vaak van jouw kant moeten komen. Maar houd vol, geef niet op, vraag door. Betaal die boete als je het geld kunt missen. Of leg zo’n vraag neer bij de diaconie. Koop een helm als dat nodig is, of regel er een via je netwerk. - Stem.
Als u of jij geen onrechtvaardig Nederland wilt, waarin de ongelijkheid steeds verder toeneemt, oriënteer je dan goed op de partij waarop je in november je stem uitbrengt. Je hebt maar één stem; kies zorgvuldig waar je die aan geeft.
Je zult merken dat het contact met een gezin zoals dat van Abbas je soms energie kost, maar je ook inzichten oplevert – over jezelf, over de essentie van relaties, over hoe bureaucratie werkt, over wat waardevol is en waar dat aan te merken is. Inzichten die onbetaalbaar zijn, maar waar we zo vaak aan voorbijgaan.
